در ادبیات نوین مدیریت، مدیریت سرمایه های انسانی از جمله مفاهیمی است که بیشترین سهم را به خود اختصاص داده است، شاید دلیل اهمیتش نیز به مهم بودن سرمایه انسانی بستگی داشته باشد. زیرا سرمایه های انسانی در بین سایر سرمایه ها از ارزش و اهمیت ویژه ای برخوردار می باشد. سرمایه انسانی تنها سرمایه ای است که با مصرف علاوه بر اینکه کاهش نمی یابد بلکه بر اساس تجاربی که کسب می نماید اثر فزایندگی نیز خواهد داشت. سازمانهایی کامروا خواهند بود که بتوانند از این سرمایه ها بطور موثر در جای خود استفاده نمایند و با افزایش انگیزه و توانایی آنها سازمان خود را تعالی بخشند.

سکوت سازمانی (در انگلیسی Employee Silence یا (Organizational Silence به شرایطی اطلاق می‌شود که در آن اطلاعاتی که می‌تواند برای سازمان مفید باشد به مدیران انتقال نمی‌یابد. این پدیده معمولاً به دلیل عدم ارتباط درست میان مدیران و سرپرست بخش‌ها با کارکنان اتفاق می‌افتد. عدم انتقال اطلاعات توسط کارکنان، می‌تواند عمدی یا غیرعمدی باشد. سکوت سازمانی خود یک نوع انتخاب برای ارتباط است؛ ارتباطی که عدم تعلق کارکنان به سازمان و عدم رضایت آنان را نشان می‌دهد.

وقتی مشکلی در سازمان اتفاق می‌افتد، کارکنان دو گزینه پیش‌روی خود می‌بینند، یا باید ساکت بمانند یا درباره آن مشکل با دیگر اعضای سازمان صحبت کنند.

متاسفانه در این شرایط معمولاً انتخاب کارکنان سکوت است زیرا آن‌ها باور دارند که در میان گذاشتن

این اطلاعات تاثیر منفی برایشان به دنبال دارد و حتی گاهی موقعیت آن‌ها را به خطر می‌اندازد.

برخی از مهم‌ترین دلایل وجود پدیده سکوت سازمانی در یک مجموعه عبارتند از:

ü ممکن است کارکنان سازمان با مدیر خود احساس راحتی نداشته باشند.

ü در برخی موارد هم کارکنان از نتایج صحبت‌های خود هراس دارند.

ü بعضی کارکنان نسبت به موضوعی که قصد مطرح کردن آن را دارند، حس مثبتی ندارند.

ü در برخی مواقع، کارکنان نسبت به فردی که مسوول آن بخش است، احساس خوبی ندارند.

ü ممکن است احساس کنند اگر با همکاران خود درباره آن موضوع صحبت کنند، همکاران ساکت نمانده و موضوع را علنی می‌کنند.

بی‌تفاوتی کارکنان در نهایت، به افسردگی و مشکلات عدیده سلامتی می‌انجامد. این مشکلات گاهی اوقات تا حدی پیش می‌رود که کارکنان برای دوری از آن‌ها به مصرف دارو، مواد مخدر و مشروبات الکلی رو می‌آورند که کار را برای آن‌ها بدتر می‌کند.

مشکلات روحی و روانی از دیگر مشکلاتی است که به واسطه سکوت سازمانی برای کارکنان به وجود می‌آید. استرس و احساس گناه از مهم‌ترین این مشکلات هستند. کارکنان در این شرایط امکان تغییر در سازمان را سخت دیده و احساس می‌کنند سکوت‌شان به سازمان آسیب می‌رساند.

اما واقعیت این است که سکوت سازمانی، هم به سازمان و هم به کارکنان آسیب جدی وارد می‌کند.

برای جلوگیری از پدیده سکوت سازمانی باید چه کار کنیم؟

• ایجاد محیطی که در آن صدای کارکنان شنیده شود
• ایجاد اعتماد و امنیت روانی
• تشویق فعالیت گروهی و هم‌افزایی
• پرورش محیطی که در آن ارتباط سالم ستایش شود
• تشویق ارائه بازخورد به شیوه درست
• استقرار نظام پاداش دهی مناسب برای نظرات و پیشنهادات خلاق
• کاهش تمرکز سازمانی و تفویض اختیار
• استقرار سیستم آموزش کارکنان برای همگام بودن با تکنولوژی و فناوری روز دنیا

مشارکت و تعلق کارکنان سازمان‌ها علاوه بر اینکه مشکل سکوت سازمانی را حل کرده، بسیاری دیگر از چالش‌ها و مشکلات بزرگ هر سازمان را کاملاً مرتفع می‌کند. اما ایجاد چنین شرایطی در سازمان‌ها، به خصوص سازمان‌های بزرگ، بسیار دشوار خواهد بود.

زهرا محبی نیا

دبیر کمیته مدیریت دانش