مقاومت میکروبی یکی از مهم‌ترین چالش‌هایی است که امروز سیستم‌های درمانی در سراسر جهان با آن روبه‌رو هستند. این پدیده زمانی اتفاق می‌افتد که باکتری‌ها، ویروس‌ها یا قارچ‌ها در اثر تغییرات ژنتیکی یاد می‌گیرند چگونه در برابر داروهایی که قبلاً به‌خوبی آنها را مهار می‌کرد، مقاومت کنند. در نتیجه، درمان بیماری‌ها سخت‌تر می‌شود و اثربخشی بسیاری از داروهای رایج کاهش می‌یابد.

چگونه مقاومت میکروبی شکل می‌گیرد؟

زمانی که یک آنتی‌بیوتیک نادرست مصرف شود—مثلاً در دوز کمتر، مدت کوتاه‌تر یا بدون تجویز پزشک—قسمتی از میکروب‌ها از بین نمی‌روند و همین گروه مقاوم، فرصت تکثیر پیدا می‌کنند. به مرور زمان این میکروب‌ها نه‌تنها در برابر همان دارو، بلکه در برابر داروهای قوی‌تر نیز مقاوم می‌شوند. به همین دلیل، مصرف غیرضروری آنتی‌بیوتیک می‌تواند شرایط را برای رشد «ابر‌میکروب‌ها» فراهم کند؛ میکروب‌هایی که پاسخ‌دادن به آنها گاهی بسیار دشوار است.

پیامدهای خطرناک مقاومت میکروبی

اگر این روند کنترل نشود، بیماری‌هایی که در گذشته با یک دوره درمان ساده برطرف می‌شدند، ممکن است به عفونت‌های پیچیده و خطرناک تبدیل شوند. برای مثال:

• عفونت‌های معمول مانند گلودرد چرکی، عفونت ادراری یا عفونت پوستی ممکن است نیاز به بستری یا داروهای قوی و گران‌قیمت داشته باشند.
• انجام اعمال پزشکی مانند جراحی، شیمی‌درمانی یا دیالیز بدون وجود آنتی‌بیوتیک‌های کارآمد با ریسک بالا همراه خواهد بود.
• طبق گزارش‌های سازمان جهانی بهداشت، مقاومت میکروبی یکی از مهم‌ترین تهدیدهای قرن حاضر برای سلامت انسان است و مرز جغرافیایی نمی‌شناسد.

نقش مردم در پیشگیری

با وجود اینکه مقاومت میکروبی یک مشکل جهانی است، اما کنترل آن با رفتارهای صحیح فردی ممکن و بسیار مؤثر است. برخی اقدامات کلیدی شامل موارد زیر است:

• مصرف آنتی‌بیوتیک فقط با نسخه پزشک
• تکمیل کامل دوره دارو حتی اگر علائم زودتر برطرف شد
• خودداری از مصرف آنتی‌بیوتیک‌های باقی‌مانده در منزل
• رعایت بهداشت فردی، به‌ویژه شست‌وشوی دست‌ها
• انجام واکسیناسیون برای کاهش احتمال نیاز به آنتی‌بیوتیک‌ها

نقش داروسازان و کادر درمان

داروسازان و پزشکان نقش بسیار مهمی در مدیریت صحیح مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها دارند. توضیح نحوه مصرف دارو، هشدار درباره قطع زودهنگام درمان و جلوگیری از ارائه خودسرانه آنتی‌بیوتیک، از مهم‌ترین اقداماتی است که به کاهش این بحران کمک می‌کند. هر مشاوره کوتاه در داروخانه یا مطب می‌تواند از ایجاد یک مورد مقاومت میکروبی جلوگیری کند.

ساناز عبدالرضاپور – سوپروایزور آموزش سلامت بیمارستان آنکولوژی امیر