سرطان اصطلاح استرس زایی است که معمولا باعث اضطراب، ناتوانی، ناامیدی و حتی مرگ می شود. سرطان از گروه بیماری هایی است که بر تمام جنبه های زندگی بیمار تاثیر می گذارد، بنابراین بیشترین ترس از بیماری که تا به حال شناخته شده است، مربوط به ترس از سرطان است. استرس مرتبط با تشخیص سرطان ممکن است مشکلات جدیدی را ایجاد کرده و مشکلات موجود را تشدید کند که باعث پیچیدگی های بیشتری در زندگی فرد مبتلا به سرطان خواهد شد. شناسایی عوامل مرتبط با اختلالات روانی در بیماران مبتلا به سرطان و عوامل روانشناختی توجه زیادی را به خود جلب کرده است زیرا شناخت این عوامل می تواند از طریق اعمال مداخلات روانی مناسب باعث ارتقا روند درمان شود.

 اگر چه عوامل روانشناختی مختلفی به عنوان عوامل پیش بینی کننده ابتلا به افسردگی، اضطراب و PTSD  در بیماران مبتلا به انواع مختلف سرطان شناخته شده اند، مشکلات روانشناختی منحصر به فرد بیماران مبتلا به سرطان مثانه/کلیه می توانند موانع مهمی بر سر راه پیشگیری از بروز اختلالات روانی در این بیماران باشند. بنابراین، عوامل روانشناختی مرتبط با این بیماری، به منظور تعیین استراتژی های موثر برای پیشگیری از افسردگی، اضطراب و  PTSD باید شناسایی شوند.

زندگی سازگار با بیماری سرطان

همان گونه که می دانیم طی پژوهش های انجام شده توسط دانشمندان مشخص شده است که بین بهبود بیماری، کیفیت زندگی و نگرش های بیماران رابطه مستقیم و نزدیکی وجود دارد، بنابراین می توانیم نتیجه بگیریم که تغییر باورها در جهت سازگاری با بیماری از اهمیت فراوانی برخوردار است. هنگامی که فرد با خبر بیماری خود مواجه می شود واکنش های گوناگونی از خود نشان می دهد از قبیل یاس و درماندگی که بخشی از این واکنش ها به دلیل نا مشخص بودن هویت بیماری می باشد و بخش دیگر به خاطر باورهای غلط و شناخت ناکافی نسبت به بیماری می باشد. با توجه به توضیحات داده شده، هدف از این نوشته، اراءه چند گام می باشد تا فرد با تغییر باورهای نادرست و شناخت نسبت به بیماری بتواند زندگی سازگار و با کیفیتی را داشته باشد و بتواند تا حد ممکن به زندگی سابق خود بازگردد.

گام اول : تصحیح کردن نگرش های غلط و نادرست در مورد بیماری سرطان

نگرش های منفی و غلط ، مثل ریشه های یک درخت می باشند که در درون ذهن انسان ریشه زده و بر تمام جوانب زندگی شخص اثر می گذارد. نگرش های اشتباهی که در حیطه سلامت وجود دارند می تواند بر حیات انسان که یکی از مهمترین ابعاد زندگی است اثر گذاشته و فرد را دچار مشکلات سازگاری و روانشناختی کند. بنابراین در صورتی که فرد تلاش کند این باورها را تغییر دهد یکی از ستون های اساسی سلامت را اصلاح کرده که این خود در انتخاب روش درمانی و سازگاری با بیماری بسیار اثر گذار است. برای روشن تر شدن موضوع تعدادی از باورهای نادرست در مورد بیماری سرطان را باهم مرور می کنیم :

باور1 : کسی که دچار بیماری سرطان می شود سرنوشتی دردآور و مرگباری دارد. همه ما می دانیم که سرطان بیماری سخت و دشواری است و فرد و خانواده او را با بحران های گوناگونی مواجهه می کند اما از این هم آگاه هستیم که در حال حاضر علم پزشکی بسیار پیشرفت کرده و حداقل نیمی از سرطان ها درمان پذیر شده اند و این خود باعث طولانی تر شدن عمر فرد می شود. درست است که زنده ماندن افرادی که دچار بیماری سرطان هستند به عوامل گوناگونی مانند نوع سرطان و مرحله بیماری بستگی دارد ولی تغییر نگرش فرد مبتلا به سرطان باعث می شود او امید خود را از دست ندهد و با بیماری مبارزه کند و کیفیت زندگی خود را حفظ کرده و برای ارتقا آن تلاش کند.

باور2 : سرطان به وسیله تصادف و ضربه به وجود می آید. ضربه و تصادف هایی که آسیب جسمانی را به دنبال دارند هیچکدام باعث به وجود آمدن بافت و تومورهای سرطانی نمی شوند، در اصل بعضی وقت ها ضربه ها باعث آگاه شدن ما از یک توده که قبلا وجود داشته است می شود. می توانیم بگوییم این ضربه ها گاهی سبب خیر و نیکی می شود چرا که باعث تشخیص تومور شده و سریعتر می توان درمان را شروع کرد.

باور3 : وراثت باعث ایجاد سرطان در شخص می شود درست است که برخی از ژن های به ارث رسیده در ایجاد برخی از سرطان ها (روده، مقعد، پستان) می تواند اثر گذار باشد ولی بیشتر سرطان ها در نتیجه عوامل گوناگونی مانند : عوامل محیطی، سیگار کشیدن، رژیم غذایی نادرست، چاقی  و برخی از آلودگی های محیط مانند آفت کشها ایجاد می شوند.

باور4 : سرطان قابل انتقال و مسری است. سرطان به هیچ وجه همانند سرماخوردگی نمی باشد و با دست دادن و در آغوش کشیدن افراد مبتلا به سرطان این بیماری منتقل نمی شود. پس، از بیماران مبتلا به سرطان دوری نکنید مگر این که، در ایزوله باشند آن هم به دلیل اینکه سیستم ایمنی بدنشان ضعیف است و در طول درمان با کوچکترین آلودگی در گیر بیماری و عفونت می شوند.

باور5: خداوند برای مجازات افراد از بیماری سرطان استفاده می کند باید به این نکته توجه ویژه داشته باشیم که خداوند بی نهایت مهربان و بخشایش گر است و به هیچ وجه بنده خود را این گونه درگیر مجازات نمی کند، بلکه در هنگام درد و بیماری از همه، به بنده خود نزدیک تر است، پس هیچ گاه مهربانی بی قید و شرط خداوند را زیر سوال نبریم و همیشه بدانیم که سرطان نیز یک بیماری، همانند سایر بیماری ها است با این تفاوت که به رسیدگی و مراقبت بیشتر و گاهی به درمان های ویژه نیاز دارد. در واقع می شود گفت سبک زندگی ناصحیح باعث می شود احتمال بروز سرطان افزایش پیدا کند.

باور6 : در صورتی که فرد با تشخیص سرطان روبرو شود بیماری او وخیم تر می شود. مطلع شدن فرد از بیماری خود باعث وخیم تر شدن حال او نمی شود مگر در مواردی خاص همچون کودکان و افرادی که دچار اختلالات روانی هستند. در واقع تجربه پزشکان نشان داده، در صورتی که فرد از بیماری خود آگاه شود با بیماری خود بهتر سازگار شده، درمان را بهتر پیگیری می کند و وضعیت روانی بهتری را نسبت به سایر بیماران خواهد داشت. در این جا باید به این نکته توجه داشته باشیم که به فرد مبتلا به بیماری باید به میزان نیاز و درک او از ماهیت بیماری اطلاعات بدهیم زیرا نیاز افراد به دانستن متفاوت می باشد.

ساناز عبدالرضاپور؛ سوپروایزر آموزش سلامت مرکز آموزشی درمانی آنکولوژی امیر